Η ιστορία του αλατιού είναι δεμένη με την ιστορία του ανθρώπινου γένους μιας και η χρήση του, κυρίως σαν συντηρητικό τροφίμων επειδή εμποδίζει την ανάπτυξη μικροοργανισμών, χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ήταν απαραίτητο για τη συντήρηση κρεάτων, ψαριών, τυριών αλλά και λαχανικών.
Σε μερικές περιοχές, το αλάτι χρησιμοποιούνταν σαν νόμισμα. Έτσι, οι πλούσιοι πουλούσαν δούλους σε αντάλλαγμα με αλάτι. Σε μερικές χώρες της οι κάτοικοι έκαναν τις αγορές και τις πωλήσεις με κομμάτια αλατιού.
Στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι στρατιώτες, αρχικά, πληρώνονταν με μερίδες αλατιού. Όταν οι στρατοί μετακινούνταν με τα πόδια πολλές ώρες κάθε μέρα, ήταν απαραίτητο να έχουν μαζί τους αλάτι, γιατί είναι απαραίτητο για την υδατική ισορροπία του ανθρώπινου οργανισμού. Σύμφωνα με ιστορικές μελέτες, εκατοντάδες στρατιώτες του Ναπολέοντα είχαν πεθάνει κατά την υποχώρησή τους από τη Μόσχα, επειδή οι πληγές τους δε θεραπεύονταν λόγω της έλλειψης άλατος.
Άλλοι λαοί είχαν έλθει σε πόλεμο μεταξύ τους για να κατακτήσουν εδάφη με αλατούχες πηγές και να έχουν την αποκλειστική τους εκμετάλλευση.
Στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι στρατιώτες, αρχικά, πληρώνονταν με μερίδες αλατιού. Όταν οι στρατοί μετακινούνταν με τα πόδια πολλές ώρες κάθε μέρα, ήταν απαραίτητο να έχουν μαζί τους αλάτι, γιατί είναι απαραίτητο για την υδατική ισορροπία του ανθρώπινου οργανισμού. Σύμφωνα με ιστορικές μελέτες, εκατοντάδες στρατιώτες του Ναπολέοντα είχαν πεθάνει κατά την υποχώρησή τους από τη Μόσχα, επειδή οι πληγές τους δε θεραπεύονταν λόγω της έλλειψης άλατος.
Άλλοι λαοί είχαν έλθει σε πόλεμο μεταξύ τους για να κατακτήσουν εδάφη με αλατούχες πηγές και να έχουν την αποκλειστική τους εκμετάλλευση.
Το αλάτι κατέχει, επίσης, σημαντική θέση στη ζωή των λαών, στις συνήθειες, στη θρησκεία και στις παραδόσεις τους. Κατά τους αρχαίους Έλληνες συμβολίζει τη φιλία και την αλληλεγγύη. Με αυτό επισφράγιζαν τις συμφωνίες τους και το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες και στις προσφορές τους προς τους θεούς. Έτσι, είχαν τη συνήθεια να σκορπίζουν αλάτι σε αγρούς που αφιέρωναν στους θεούς τους. Στην αρχαία Ρώμη, το αλάτι δινόταν στα βρέφη σαν δώρο γιατί συμβόλιζε σοφία.
Το να ελέγχει ένα κράτος το εμπόριο του αλατιού σήμαινε ότι βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση. Η Βενετία κυριάρχησε στο εμπόριο του αλατιού στη Μεσόγειο κατά το 16ο αιώνα.
Ένας θρυλικός δρόμος του αλατιού διέσχιζε τη Σαχάρα. Από το Ταουντενί μέχρι το Τιμπουκτού, επί αιώνες τα καραβάνια μετέφεραν χρυσό, ελεφαντόδοντο, δούλους και μεγάλες πλάκες αλατιού από το Βορρά προς το Νότο. Ήταν τόσο πολύτιμο όσο το χρυσάφι.
Ακόμη και λαθρεμπόριο αλατιού αναπτύχθηκε κατά το 17ο και 18ο αιώνα μέχρι το 1840 λόγω της φορολογίας του.
Στην Ελλάδα, το 1823, το αλάτι έγινε μονοπωλιακό είδος και παρέμεινε έτσι μέχρι το 1985.
Χρησιμοποιείται στην ιατρική, στη βιομηχανία για την κατασκευή λιπασμάτων, σόδας αλλά και στη μαγειρική.
Είδη του αλατιού
Αλάτι είναι το χλωριούχο νάτριο που εμφανίζεται σε μορφή κρυστάλλων και είναι άχρωμο. Το λευκό του χρώμα οφείλεται στην κοκκώδη δομή του, ενώ άλλες αποχρώσεις προέρχονται από προσμείξεις με φύκια, κατάλοιπα απολιθωμάτων και διάφορα ορυκτά όπως το θειικό ασβέστιο και το μαγνήσιο.
1- Θαλασσινό αλάτι
-- Είναι φυσικοί κρυστάλλοι αλατιού, που δημιουργούνται από την εξάτμιση του θαλασσινού νερού είτε με φυσικό τρόπο με τον ήλιο και τον αέρα είτε με τεχνητό και αποτελούν το πιο συνηθισμένο αλάτι στη χώρα μας. 'Εχει λευκό, γκρίζο ή υποκίτρινο και σπάνια ροζ χρώμα ανάλογα με την επεξεργασία που έχει υποστεί και χρησιμοποιείται στη μαγειρική.
-- Ακατέργαστο θαλασσινό αλάτι χρησιμοποιείται στην κονσερβοποιία για την παρασκευή τουρσιών και ελιάς, στον εκχιονισμό δρόμων, στην αποσκλήρυνση νερού, σε λιπάσματα, βιολογικούς καθαρισμούς κ.α.
2- Ορυκτό αλάτι
Προέρχεται από τα υπόγεια αποθέματα αλατιού που δημιουργήθηκαν με την εξάτμιση ωκεανών κάποια εκατομμύρια χρόνια πριν. Είναι ένα επεξεργασμένο προϊόν υψηλής ποιότητας.'Εχει άσπρο χρώμα, ελαφρώς πικρή γεύση και τραχιά υφή. Διατίθεται σε κρυσταλλική μορφή με χοντρούς κόκκους που είναι κατάλληλο για τη μαγειρική, για ψητά φούρνου αλλά και για τουρσί. Ραφιναρισμένο, είναι ιδανικό για επιτραπέζια χρήση.
Το να ελέγχει ένα κράτος το εμπόριο του αλατιού σήμαινε ότι βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση. Η Βενετία κυριάρχησε στο εμπόριο του αλατιού στη Μεσόγειο κατά το 16ο αιώνα.
Ακόμη και λαθρεμπόριο αλατιού αναπτύχθηκε κατά το 17ο και 18ο αιώνα μέχρι το 1840 λόγω της φορολογίας του.
Στην Ελλάδα, το 1823, το αλάτι έγινε μονοπωλιακό είδος και παρέμεινε έτσι μέχρι το 1985.
Χρησιμοποιείται στην ιατρική, στη βιομηχανία για την κατασκευή λιπασμάτων, σόδας αλλά και στη μαγειρική.
Αλάτι είναι το χλωριούχο νάτριο που εμφανίζεται σε μορφή κρυστάλλων και είναι άχρωμο. Το λευκό του χρώμα οφείλεται στην κοκκώδη δομή του, ενώ άλλες αποχρώσεις προέρχονται από προσμείξεις με φύκια, κατάλοιπα απολιθωμάτων και διάφορα ορυκτά όπως το θειικό ασβέστιο και το μαγνήσιο.
1- Θαλασσινό αλάτι
-- Είναι φυσικοί κρυστάλλοι αλατιού, που δημιουργούνται από την εξάτμιση του θαλασσινού νερού είτε με φυσικό τρόπο με τον ήλιο και τον αέρα είτε με τεχνητό και αποτελούν το πιο συνηθισμένο αλάτι στη χώρα μας. 'Εχει λευκό, γκρίζο ή υποκίτρινο και σπάνια ροζ χρώμα ανάλογα με την επεξεργασία που έχει υποστεί και χρησιμοποιείται στη μαγειρική.
-- Ακατέργαστο θαλασσινό αλάτι χρησιμοποιείται στην κονσερβοποιία για την παρασκευή τουρσιών και ελιάς, στον εκχιονισμό δρόμων, στην αποσκλήρυνση νερού, σε λιπάσματα, βιολογικούς καθαρισμούς κ.α.
2- Ορυκτό αλάτι
Προέρχεται από τα υπόγεια αποθέματα αλατιού που δημιουργήθηκαν με την εξάτμιση ωκεανών κάποια εκατομμύρια χρόνια πριν. Είναι ένα επεξεργασμένο προϊόν υψηλής ποιότητας.'Εχει άσπρο χρώμα, ελαφρώς πικρή γεύση και τραχιά υφή. Διατίθεται σε κρυσταλλική μορφή με χοντρούς κόκκους που είναι κατάλληλο για τη μαγειρική, για ψητά φούρνου αλλά και για τουρσί. Ραφιναρισμένο, είναι ιδανικό για επιτραπέζια χρήση.
Κατηγορίες θαλασσινού αλατιού
Φυσικό αλάτι
Είναι αυτό που έχει υποστεί τις λιγότερες δυνατές κατεργασίες και δεν περιέχει καθόλου πρόσθετα ή βελτιωτικά. Εάν μάλιστα η συγκομιδή έχει γίνει σωστά δεν χρειάζεται καθόλου πλύσιμο.
Άνθος αλατιού
Θεωρείται το καλύτερο αλάτι και είναι αρκετά ακριβό. Δεν έχει υποστεί κατεργασία και γι αυτό περιέχει ιχνοστοιχεία όπως φθόριο, μ αγνήσιο, κάλιο και ασβέστιο . Η συγκομιδή του γίνεται με το χέρι.
Μαγειρικό αλάτι ή καθαρό θαλασσινό αλάτι
Το αλάτι που έχει υποστεί επεξεργασία αλλά δεν περιέχει χημικά πρόσθετα. Έχει υποκίτρινο χρώμα.
Επιτραπέζιο αλάτι
Έχει υποστεί επεξεργασία και περιέχει χημικά πρόσθετα που όμως δεν είναι επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό τουλάχιστον σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Ε.Ε. Περιέχει το αντισυσσωματικό Ε536 που είναι σιδηροκυανιούχο κάλλιο και παράγεται από σιδηροκυανιούχο υδρογόνο και καυστικό κάλιο. Το αλάτι αυτό φαίνεται να είναι λιγότερο αλμυρό γιατί τα πρόσθετα που περιέχει δεν αφήνουν τον κρύσταλλο να λιώσει στο στόμα.
Επιτραπέζιο ιωδιούχο αλάτι
Είναι το ίδιο με το παραπάνω, αλλά περιέχει και ιωδιούχο κάλλιο γιατί το ιώδιο του θαλασσινού αλατιού χάνεται μέσα σε λίγη ώρα από τη δημιουργία των κρυστάλλων και ενώ το αλάτι βρίσκεται ακόμα στην αλυκή. Επίσης, περιέχει ανθρακικό νάτριο σαν σταθεροποιητή για να μην χαθεί το ιώδιο.
Επιτραπέζιο αλάτι χαμηλό σε νάτριο
Είναι αλάτι που έχει λιγότερο νάτριο και χρησιμοποιείται από τους υπερτασικούς και όλους όσους προσπαθούν να μειώσουν την πρόσληψη αλατιού. Φυσικά είναι ένα αλάτι που έχει υποστεί επεξεργασία.
Υποκατάστο αλατιού
Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν στο εμπόριο υποκατάστατα αλατιού για άτομα που αποφεύγουν εντελώς την κατανάλωση φυσικού αλατιού για λόγους υγείας. Τα υποκατάστατα περιέχουν συνήθως χλωριούχο κάλλιο αντί για χλωριούχο νάτριο και πολλές φορές είναι εμπλουτισμένα με ιοδίνη. Χρειάζεται προσοχή στη χρήση τους.
Προσοχή βιολογικό αλάτι δεν υπάρχει, γιατί το αλάτι είναι ανόργανο προϊόν. Υπάρχουν, βέβαια, μείγματα βιολογικών αρωματικών φυτών με αλάτι.
Πόσο αλάτι πρέπει να καταναλώνουμε ημερησίως;
Όχι παραπάνω από 6 γρ δηλαδή ένα κοφτό κουταλάκι του γλυκού συνολικά, λένε οι ειδικοί... διαφορετικά θα έχουμε προβλήματα υπέρτασης που αυξάνει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου ή εγκεφαλικών επεισοδίων.
Παρόλ' αυτά, η ποσότητα που καταναλώνουμε ημερησίως είναι πολύ μεγαλύτερη γιατί ένα μεγάλο ποσοστό τυποποιημένων τροφίμων περιέχει αλάτι για βελτίωση της γεύσης. Το 75% του αλατιού που καταναλώνουμε βρίσκεται στα τρόφιμα αυτά. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να διαβάζουμε την ετικέτα των τροφίμων που βρίσκεται στο πίσω μέρος της συσκευασίας και η οποία μας δείχνει την περιεκτικότητα σε αλάτι ανά 100γρ.
-- Υψηλή περιεκτικότητα είναι περισσότερο από 1,5 γρ αλάτι ανά 100 γρ (ή 0,6 γρ νατρίου)
-- Χαμηλή περιεκτικότητα είναι 0,3 γρ αλάτι ανά 100 γρ (ή 0,1 γρ νατρίου)
Εάν η ποσότητα αλατιού ανά 100γρ βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα, τότε η περιεκτικότητα του αλατιού είναι σε μέτριο επίπεδο.
Στη Μεγάλη Βρετανία, κυκλοφορούν προϊόντα που στην μπροστινή όψη της συσκευασίας δείχνουν ένα φανάρι δρόμου για να εντοπίζουν οι καταναλωτές με μια γρήγορη ματιά εάν το τρόφιμο έχει υψηλή περιεκτικότητα λιπαρών, αλατιού ή ζάχαρης. Έτσι, οι συσκευασίες έχουν κόκκινη, κίτρινη ή πράσινη σήμανση για την υψηλή, μέτρια και χαμηλή περιεκτικότητα των παραπάνω, αντίστοιχα.
