Με την ονομασία "Κούλουμα" χαρακτηρίζεται η υπαίθρια γιορτή της "Καθαράς Δευτέρας" που σηματοδοτεί την αρχή της Σαρακοστής ή Τεσσαρακοστής δηλαδή της νηστείας που καταλήγει στον εορτασμό του Πάσχα.
Η ετυμολογία είναι άγνωστη αν και κάποιοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από την λατινική λέξη "cumulus" που σημαίνει "αφθονία" υποδηλώνοντας έτσι το πολύ φαγοπότι και τους χορούς της τελευταίας μέρας της Αποκριάς. Ο Α. Καμπούρογλου, σημειώνει ότι ο όρος είναι καθαρά αθηναϊκός και προέρχεται από τις κολώνες του ναού του Ολυμπίου Διός που τις αποκαλούσαν στη νεότερη ιστορία οι Αθηναίοι columna και, κάπως έτσι κατέληξε στα κόλουμνα - κούλουμνα - κούλουμα.
Η γιορτή είναι πανελλήνια και η προέλευσή της είναι μάλλον Βυζαντινή αν και υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι είναι Αθηναϊκή.
Στην Κωνσταντινούπολη, η μέρα γιορτάζονταν έντονα από πλήθος κόσμου στον ελληνικότατο λόφο, στα Τατάβλα ή Τατάουλα ενώ στην Αθήνα γιορτάζονταν στον λόφο του Φιλοπάππου με πέταγμα αετού, νηστίσιμες λιχουδιές και δημοτικούς χορούς.
Το ξέρεις, εξάλλου, ότι γιορτάζω την Καθαρά Δευτέρα σημαίνει πετάω χαρταετό και απολαμβάνω ταραμά, ελιές, θαλασσινά, λαχανικά και λαγάνα, αυτόν το υπέροχο άζυμο άρτο που η τιμή του, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχει φτάσει σε όρια ...χρυσού.
Κι αν δεν πρόλαβες να φτιάξεις λαγάνα; Τί γίνεται; Παλιά, το θυμάμαι, η μαμά πήγαινε πρωί πρωί στον φούρνο για να αγοράσει λαγάνα!! Τραυματική εμπειρία όταν αγαπάς τον πρωινό ύπνο. Τώρα; Τώρα κοιμάσαι με την ησυχία σου εσύ στο κρεβάτι σου και οι λαγάνες στο ψυγείο σου ή, ακόμα καλύτερα, το αλεύρι στο ντουλάπι σου!!
Κι επειδή η λαγάνα χωρίς μαγιά ή προζύμι είναι αρκετά στιβαρή, αυτή με μαγιά θέλει την ώρα της και την άνεσή της, εγώ, βρήκα μια λύση να σου προτείνω (αν κι εσύ δεν πρόλαβες να φτιάξεις κι αν δεν θέλεις να τρέχεις πρωινιάτικα στον φούρνο). Μια λαγάνα χωρίς φούσκωμα με απλό αλεύρι που φουσκώνει μόνο του, ή η επονομαζόμενη... αγιορείτικη λαγάνα (δες πηγή). Εντάξει, εντάξει... το ξέρω ότι δεν είναι ακριβώς η παραδοσιακή λαγάνα αλλά μπορώ να σε βεβαιώσω ότι τη δουλειά της μια χαρά την κάνει!! Κι αν σου άρεσε η ιδέα ...πάμε να δούμε τις λεπτομέρειες.
ΥΛΙΚΑ
- 500 γρ. φαρίνα που φουσκώνει μόνη της, κοσκινισμένο
- 1/3 κ.γλ. μπέικιν πάουντερ (προαιρετικά)
- 1 κ.γλ. αλάτι
- 1 κ.γλ. μέλι, χλιαρό (ή ζάχαρη)
- 3 κ.σ. ελαιόλαδο
- 2 κ.σ. μηλόξιδο
- 250-270 ml νερό βρύσης
- Νερό με λίγο μέλι ή λίγη ζάχαρη
- Σουσάμι
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
- Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 190 βαθμούς Κελσίου, στις αντιστάσεις.
- Βάζουμε το αλεύρι με το μπέικιν, το αλάτι και το ελαιόλαδο σε ένα μπολ.
- Προσθέτουμε το μέλι χλιαρό και τη μισή ποσότητα νερού.
- Αρχίζουμε να ζυμώνουμε και σταδιακά προσθέτουμε και το υπόλοιπο νερό ή τόσο όσο χρειάζεται για να έχουμε μια μαλακή ζύμη που δεν κολλάει στα χέρια.
- Απλώνουμε την λαγάνα σε μια λαμαρίνα που έχουμε καλύψει με αντικολλητικό χαρτί.
- Την αλείφουμε με το νερό όπου έχουμε προσθέσει το μέλι ή την ζάχαρη.
- Κάνουμε δαχτυλιές και πασπαλίζουμε με σουσάμι και βρέχουμε με λίγο νερό.
- Ψήνουμε για 30-40 λεπτά ή έως ότου η λαγάνα μας αποκτήσει ένα ωραίο χρυσόξανθο χρώμα.
- Όταν ψηθεί, βγάζουμε από το φούρνο και, αφού βρέξουμε με λίγο νερό, σκεπάζουμε για 5 λεπτά με μια καθαρή πετσέτα έτσι ώστε η κόρα της να μαλακώσει εκτός αν θέλουμε τραγανή κόρα.
Παραλλαγή συνταγή από ΕΔΩ
Καλά Κούλουμα και καλή Σαρακοστή
