Τραχανάς... o ελληνικός διατροφικός θησαυρός

Τί είναι;

Ένα ελληνικότατο, παραδοσιακό "ζυμαρικό" φτιαγμένο από αλεύρι, γάλα, σιμιγδάλι ή ψιλοαλεσμένο σιτάρι και γιαούρτι, γάλα, ζωμό κρέατος ή λαχανικών με το οποίο ζυμώνονται. Φτιάχνεται συνήθως από τις νοικοκυρές στο τέλος του καλοκαιριού και διατηρείται για όλο τον χειμώνα.
Γίνεται ξινός ή γλυκός, με αλεύρι, σιτάρι ή μπλιγούρι, με γάλα πρόβειο ή αγελαδινό κι έτσι διαφέρει και στα λιπαρά που περιέχει.

Χρησιμοποιείται σε σούπες, σε τραχανότο (το ελληνικό ριζότο) αλλά και σε πίτες ή σαν συνοδευτικό σε κρέατα και ψάρια. Είναι το αγαπημένο ζυμαρικό του χειμώνα αν και χρησιμοποιείται και τις υπόλοιπες εποχές.

Η ιστορία του

Η καταγωγή του χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ο Απίκιος, τον 1ο μ.Χ. αιώνα, αναφέρει έναν παχύρρευστο χυλό με το όνομα "tractae" που χρησιμοποιούνταν για να πήζουν οι σάλτσες. Κατ΄άλλους η καταγωγή του είναι από την Ανατολική Μεσόγειο και τον βρίσκουμε με το όνομα "tarkhaneh" που σήμαινε φαγητό με κόκκους και ήταν φτιαγμένος από δημητριακά και γάλα.

Τα είδη του

Η κατηγοριοποίηση του τραχανά γίνεται ανάλογα με τις πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται, με το πλάσιμο, το σχήμα και το μέγεθος του κόκκου. Επίσης, υπάρχουν πολλά είδη τραχανά ανάλογα με την περιοχή στην οποία φτιάχνονται.

Ας γνωρίσουμε τα πιο γνωστά είδη...

Γλυκός τραχανάς από αλεύρι

Τραχανάς που γίνεται από αλεύρι σκληρό και φρέσκο γάλα. Πολλές φορές περιέχει σιμιγδάλι και αυγά. 

Έχει ήπια γεύση και μυρωδιά ελαφρώς "γαλατένια". 

Ξινός τραχανάς από αλεύρι

Ο τραχανάς αυτός γίνεται είτε με γάλα που το βράζουν με λίγο αλάτι και το αφήνουν να ξινίσει για μερικές μέρες είτε με γιαούρτι. Σπανιότερα παρασκευάζεται με προζύμι που το έχουν αφήσει να ξινίσει για 1-2 μέρες. Μετά ζυμώνεται με αλεύρι από σκληρό σιτάρι σκέτο ή ανακατεμένο με σιμιγδάλι και μπορεί να προστεθούν και αυγά.
Έχει ελαφρώς ξινή γεύση.

Γλυκός τραχανάς από σιτάρι 

Είναι η συνηθέστερη εκδοχή του γλυκού τραχανά. Παρασκευάζεται με χοντροαλεσμένο αναποφλοίωτο σιτάρι που βράζει μέσα σε φρέσκο γάλα με αλάτι μέχρι να γίνει χυλός. Μόλις κρυώσει απλώνεται σε ειδικά τελάρα για να στεγνώσει και πριν στεγνώσει εντελώς κόβεται σε μικρότερα κομμάτια. Αυτά μετά το στέγνωμα τρίβονται σε κόσκινο και ξαναστεγνώνονται στον ήλιο ή σε ειδικά αποξηραντήρια. 
Η γεύση του είναι γλυκιά, γαλατένια με έντονη τη γήινη αίσθηση του σιταριού.

Ξινός τραχανάς από σιτάρι- ξινόχοντρος

Τραχανάς που γίνεται από αλατισμένο γάλα που αφήνεται να ξινίσει προτού βράσει ή από γιαούρτι και αναμιγνύεται με χοντροαλεσμένο αναποφλοίωτο σιτάρι. 
Συνήθως, κόβεται με το χέρι, με το κουτάλι ή με μηχανικές μεθόδους.
Η γεύση του είναι από ήπια έως έντονα ξινή ενώ γλυκαίνει από την ύπαρξη του σιταριού. Έχει έντονη μυρωδιά που δεν αρέσει σε όλους.
Λέγεται ξινόχοντρος γιατί στην Κρήτη το χοντρό αναποφλοίωτο σιτάρι το λένε "χόντρο" και το χρησιμοποιούν για την παρασκευή αυτού του τραχανά.  

Ξινός τραχανάς λαχανικών Θρακιώτικος (νηστίσιμος & πικάντικος)

Ένας ιδιαίτερος τραχανάς που γίνεται μόνον στην περιοχή της Θράκης. 
Η ιδιαιτερότητά του είναι το ότι αντί για γάλα χρησιμοποιείται πολτός από ανάμεικτα λαχανκά που έχουν σιγοβράσει  για πολύ ώρα με αλάτι, κόκκινο πιπέρι και άλλα μπαχαρικά μέχρι να γίνουν σαν αραιή σάλτσα με την οποία ζυμώνεται το αλεύρι.
Η πιπεριά Φλωρίνης, το κρεμμύδι, η ντομάτα και το κολοκύθι είναι τα βασικά λαχανικά που χρησιμοποιούν για να του δώσουν την πικάντικη γεύση του ενώ το προζύμι του δίνει την χαρακτηριστική ξινή γεύση. Συχνά του προσθέτουν σουσάμι αλλά και μπούκοβο για να γίνει καυτερός.

Χάχλες
Είναι κούπες από ένα ιδιαίτερο είδος τραχανά που φτιάχνουν στην Λέσβο. Καλουπώνονται με το χέρ σε σχήμα κοίλο μια κι αυτό το σχήμα βοηθούσε τη μεταφορά του στα χωράφια από τους αγρότες. Στην ουσία πρόκειται για ξινό σταρένιο τραχανά. Οι χάχλες τρώγονται ωμές με ντομάτα, ελιές και τυρί, ψημένες για λίγα λεπτά και γεμιστές με τυρί, μανιτάρια ή λαχανικά αλλά και ψημένες και βουτηγμένες σε κρασί σαν μεζές.
'Εχουν σταρένια, ξινούτσικη γεύση και έντονα γήινο άρωμα.

Διατροφική αξία
Ο τραχανάς έχει υψηλή διατροφική αξία με λίγες θερμίδες. Περιέχει πρωτεϊνη υψηλής αξίας, φυτικές ινές, πρωτεϊνη, ασβέστιο, υδατάνθρακες, μαγνήσιο και φυλλικό οξύ. Λόγω του φώσφορου που περιέχει προστατεύει από την οστεοπόρωση ενώ η καροτονοειδής λουτεϊνη του συμβάλλει στην καλή υγεία των μαλλιών, του δέρματος αλλά και της καρδιάς.